Truyện Huyền Trân Hoàng Hậu

Tôi tâm đắc với câu nói của ai đó rằng:

"Ái tình là cái gì mà đòi so với vạn thiên trường cửu,

Một kiếp người nhỏ bé, bì thế nào được với vạn dặm giang sơn."

Nàng là viên ngọc quý của Thái thượng hoàng Trần Nhân Tông, là trưởng công chúa của hoàng đế Trần Anh Tông-vốn nổi tiếng với tài yên dân trị nước. Thiên hạ nói rằng: Huyền Trân công chúa vốn đâu có số lạ lùng, lúc mới hạ sinh, Hoàng hậu đã qua đời, cỏ hoa khắp chốn hoàng cung đều chết khô, tiếng quạ dáo dác bay đen cả một vùng trời. Có một vị ni sư bói rằng:

"Bẩm Thánh thượng, cuộc đời công chúa sau này không thể dứt khỏi chữ bi."

Vua nghe xong lạ lắm, gặng hỏi nhưng vị ni sư thưa lại thiên cơ bất khả lộ. Thấm thoát thoi đưa, Huyền Trân nên mười tuổi. Năm ấy vì Đại Việt mới vững mạnh trở lại, do ba lần dốc sức hao tổn tâm lực đánh đuổi giặc Nguyên - Mông, lụt lội liên miên, nên khắp nơi con dân đói khổ, người chết như ngả rạ. Lúc ấy, phía Nam đất Chiêm Thành có vua Chế Mân cai trị- nổi tiếng với tài thao lược hơn người, yêu dân như con nên khắp nơi nhân dân no đủ, thiên hạ thái bình. Do khế ước giữa Đại Việt và Chiêm Thành, Huyền Trân phải nhận làm công chúa hòa thân, khi ấy nàng đang có mối tình nồng đượm với chàng Đại hành khiển Trần Khắc Chung, hai người đẹp đôi, vốn được Hoàng thái hậu ban hôn từ nhỏ, quan văn trong triều đều coi họ là:

"Trai anh hùng, gái thuyền quyên,

Phỉ nguyền sánh phượng đẹp duyên cưỡi rồng."

(trích "Truyện Kiều"- Nguyễn Du-)

Trải qua bao biến cố thăng trầm trốn hậu cung, nàng công chúa vô ưu vô lo ngày nào nay đã chết tâm, đau đớn thốt lên "người ta yêu nhẫn tâm phụ ta, người thương ta vì ta mà chết."

Hàng trăm năm sau, người ta vẫn khóc thương nàng công chúa tài hoa bạc mệnh:

"Huyền Trân ứa lệ tuôn sầu hận

Xóm bến thâu đêm lã chã rào."

(trích "Tịch vũ Huyền Trân"- Ngô Thì Nhậm-)