Thực ra đây là một comment mình dùng để trả lời một câu hỏi về vấn đề đã nêu trên tựa đề. Các khái niệm và xem xét việc đạo nhái, vân vân, mây mây. Mình quyết định đăng lên đây để mọi người xem thử (chủ yếu bên kia flop quá, hình như không ai đọc luôn ấy.)
Lưu ý: chỉ là ý kiến riêng của mình.
Cảm Hứng: Là những thứ nhảy ra trong đầu một cách bất chợt khi ta xem một video, một bộ phim, một tiểu thuyết nào đó và quyết định đưa nó vào truyện mình mà không phải là toàn bộ nội dung cũng như diễn biến của truyện mình đã đọc, đã xem.
Ví dụ: Ta xem Anime Thi Quỷ hay đọc Salem Lot's thì ta cũng cảm thấy muốn tạo ra một thị trấn giống như trong hai câu chuyện đó: dần bị ăn mòn bởi quái vật.
Hay ta nên gọi đó là motif, là ý tưởng.
Bắt Chước: Còn tùy vào bắt chước nhiều hay ít. Bắt chước ít và dùng cái bắt chước đó (hay gọi là motif: Một thị trấn bị Ma Cà Rồng xâm chiếm) để viết lên câu chuyện của bạn; còn bắt chước nhiều, đạo nhái, trộm cắp ý tưởng (dính tới Pháp Luật đấy). Nhưng...
Đạo Nhái: Như mình đã nói trên kia. Và thực chất còn tùy vào quan điểm của từng người đạo nhái là thế nào.
Trong cùng một cảnh uống cà phê của một truyện ngôn tình, sự giống nhau về tinh tiết và hơi giống về văn phong tới đáng ngờ, ta có thể xem (cảm quan) là đạo. Nhưng dù gì cũng chỉ là một cảnh nhỏ, mà ta cần xét tổng thể cả câu truyện xem còn bao nhiêu điểm giống nữa. Bạn có thể bắt chước motif (Thị Trấn Ma Cà Rồng, một Ma Cà Rồng Chúa, những người chống lại,...), nhưng nếu nội dung giống quá số phần trăm được quy định "được giống" dựa trên Luật Pháp, bạn đạo nhái (hay trên lý thuyết là vậy. Còn nhiều vấn đề khác mà mình sẽ nói tới bên dưới).
Như việc ta thấy hai truyện giống nhau của hai tác giả. Hai tác giả đó không hề quen biết, chưa từng đọc truyện của nhau, chỉ vừa biết nhau vì biết hai truyện của bản thân giống tới buồn cười,... liệu ta có thể gọi người Xuất Bản sau là đạo?
Bạn có thể xem qua vụ kiện giữa J. K. Rowling và tác giả của cuốn Larry Potter, Nancy Stouffer, người đã kiện Rowling vì sự trùng hợp trong những điểm của cốt truyện để biết thêm vấn đề này. (Riêng mình thì thấy vụ này khá là hài vì thực sự nó có những chi tiết giống nhau tới mức khó tin - Người Giữ Khóa? Larry Potter có Người Giữ Vườn. Harry Potter? Ta có Larry Potter... Muggle? Yes, Nancy Stouffer cũng có viết một cuốn về Muggle (nhưng mình không biết cái Muggle đó là định nghĩa của cái gì vì chưa đọc sách bà ta - vì đâu có dịch tiếng Việt, và điểm trên Goodreads tệ tới mức mình sẽ đập đầu vô tường nếu lỡ mua sách bà ta rồi mới vào Goodreads nghe ngóng điểm rates) và còn một số cái mà mình không nhớ rõ). Và Larry Potter được XB trước Harry Potter. Vậy nếu HP bị phán quyết là đạo thì sao? Ta đều biết dân đọc sách tại Việt Nam rất nhiều người bắt đầu thích đọc sách nhờ qua HP mà. (Cảm quan của ta sẽ là mong HP không bị phán quyết là đạo. Vậy nếu bị phán quyết đạo? Vâng, ta sẽ tìm cách để biện hộ rằng không có đạo, và tiếp tục đọc.)
Hoặc là bạn có thể xem vụ kiện giữa "The Woman in The Window" (Tựa Việt: Người Đàn Bà Sau Cửa Sổ) với cuốn "Saving April", cũng tương tự như trên.
Hay một ví dụ khác là về tình tiết bao quát cả truyện và tình tiết chỉ một chi tiết trong truyện. Có một tác giả viết một truyện về đầu máy hơi nước tàu hỏa đã kiện truyện của J. K. Rowling vì truyện bà cũng có đầu máy (cái tàu dẫn tới Hogwart). Vậy ta có nên gọi là J. K. Rowling đạo toàn bộ truyện của người đó để viết vào truyện mình một chi tiết nhỏ xíu là đoàn tàu hơi nước? (tức vì quên tên và không tìm được link bài báo - sợ bị nói là tự dựng truyện... Thôi thì nếu bạn không tin thì cứ coi đây là một tình huống giả định, tùy người tin lời mình kể về vụ này hoặc không).
Một vụ nữa là về nhân vật Roland Deschain trong The Dark Tower của Stephen King bị kiện vì giống "Anh hùng du hành thời gian, chiến đấu với quái vật, gần như bất tử, phiêu lưu lãng mạn" từ truyện The Rock. https://1428elm.com/.../stephen-king-sued-300-million.../
Kết: Vấn đề này là ở cảm quan. Còn về việc chống đạo nhái. Thực tế không chống được đâu các bạn ạ. Chỉ có thể là vô tình tìm thấy kẻ đạo nhái và tố cáo, kiện hoặc thế nào đó. Mà nhỡ đâu lại gặp trường hợp mà mình kể bên trên, thế là cũng chẳng kiện được... vì thực chất họ đâu có đạo nhái.
Nói chung, quan trọng nằm ở Luật pháp và fan của bạn đông để phát hiện ra (nhưng còn vấn đề fan bạn đả kích, gây hấn,... nữa; không đưa ra chứng minh rõ ràng cho việc đạo nhái và liệu có phải là đạo nhái hay "trùng ý tưởng"?). Riêng mình thì mình không quan tâm lắm, vì rõ ràng dù truyện mình có bị đạo nhái thì nó cũng vẫn kén người đọc. Và nếu người đạo có đông fan này nọ, truyện đạo được tâng bốc, truyện mình bị dìm, thậm chí còn bị công kích cá nhân, mình thua luôn vì chịu không nổi áp lực (chưa biết chừng thôi). Hoặc bị report bay luôn acc, và nghiễm nhiên kẻ đạo là kẻ đăng truyện trước (dựa trên "hiện tại" truyện mình bay). Vấn đề này khó nói lắm...
À quên nói việc này, trên thực tế những ví dụ mình đưa ra phần nhiều mình nghĩ là do mấy người đó muốn hửi miếng fame của tác giả nổi tiếng, trừ vụ "The Woman in The Window" (Tựa Việt: Người Đàn Bà Sau Cửa Sổ) với cuốn "Saving April" nha. Dù chưa đọc "Saving April" nhưng cũng đọc ti tí tóm tắt và về việc phán quyết không đạo, rõ ràng nhiều người cũng nhìn nhận hai cuốn này giống nhau.